De spoorweg die door Farciennes loopt, vormde een harde onoverbrugbare snee in het dorpsbeeld. Doorheen de jaren werd deze locatie gekenmerkt door een onaantrekkelijk en onveilig gevoel. Om die nefaste barrière omver te gooien, werd een ontwerp ingezet dat als schakel zal dienen tussen de twee gescheiden gebieden en die de omliggende straten met elkaar zal verbinden. Voor het slagen van dit project is het belangrijk dat de zwakke weggebruiker zich er thuis voelt en zich natuurlijk beweegt in de verschillende elementen en overgangen. Hij staat dan ook centraal bij de benadering van dit project.
De herwonnen ruimte zal als een ware multitasker meerdere functies tegelijk vervullen: perron, passage, terras, verblijfsruimte, straat of voetpad. Hiervoor is het noodzakelijk een uniform geheel uit te werken dat niet alleen de afzonderlijke ‘deelruimtes’ aan elkaar schakelt, maar dat er ook als eenheid uitziet, onder meer door een juiste materiaalkeuze en gepaste vormgeving.
De nieuwe onderdoorgang onder het spoor herstelt het stedelijk weefsel in de kern visueel en praktisch. Met een ontwerp dat geïnspireerd is op het industriële verleden van de gemeente – met als opmerkelijkste details de referenties naar artefacten uit de mijnbouw – blijft het nieuwe Farciennes trouw aan zichzelf.
Criterium 1: Duurzaamheid (5 punten)
Binnen het kader van dit project staat duurzaamheid op de voorgrond, en onze benadering weerspiegelt een diepgewortelde toewijding aan zowel het milieu als de mensen die het zullen gebruiken. Een kernwaarde in ons ontwerp is het streven naar een omgeving die groen en levendig is. Om deze visie te realiseren hebben we gekozen voor een gedurfde, maar nodige aanpak van maximale vergroening. Dit omvat niet alleen het extra aanplanten van bomen, maar ook het creëren van uitgebreide zones van ontharding.
We begrijpen echter dat duurzaamheid verder reikt dan alleen de ecologische aspecten. Toegankelijkheid is een cruciale pijler die we niet uit het oog verliezen, vooral gezien de unieke context als stationsomgeving. Het is van vitaal belang dat ons ontwerp iedereen verwelkomt, inclusief personen met beperkte mobiliteit. Daarom hebben we zorgvuldig nagedacht over de integratie van toegankelijkheid op elk niveau van ons ontwerp.
De extra bomen en zones van ontharding zijn op strategische wijze ingepland en geïntegreerd om de natuurlijke schoonheid van de omgeving te vergroten en tegelijkertijd de mobiliteit te verbeteren. Rolstoeltoegankelijke paden doorkruisen het de groenzones, waarbij rekening wordt gehouden met hellingsgraden en obstakelvrije ruimtes. Tegelijkertijd hebben we rust- en ontmoetingsplekken gecreëerd die voor iedereen gemakkelijk bereikbaar zijn. In deze stationsomgeving, waar beweging en diversiteit samenkomen, hebben we ons ontwerp vormgegeven als een naadloze synergie tussen vergroening en toegankelijkheid.
Binnen ons holistische duurzaamheidskader gaat onze inzet verder dan alleen het vergroenen van de omgeving en het waarborgen van toegankelijkheid. We hechten ook grote waarde aan de keuze van materialisatie, als een directe manier om de ecologische voetafdruk te verminderen en lokale economieën te ondersteunen. Ons ontwerp benadrukt de intrinsieke schoonheid en duurzaamheid van Belgische natuursteen, een keuze die niet alleen esthetische pracht belooft, maar ook een hoog niveau van verantwoordelijkheid jegens het milieu.
De beslissing om Belgische natuursteen, met een focus op gezaagde kasseien en Blauwe Hardsteen, te gebruiken, gaat hand in hand met ons engagement voor duurzaamheid. Een essentieel aspect van deze keuze is onze wens om de lokale economieën te ondersteunen, met name de nog steeds actieve steengroevegemeenschappen in Wallonië. Deze gemeenschappen zijn van onschatbare waarde voor de regionale economie, en we erkennen hun cruciale rol in het behouden van ambachtelijke vaardigheden en het bieden van werkgelegenheid.
Het feit dat we expliciet in ons lastenboek hebben opgenomen dat de gebruikte natuursteen van Belgische afkomst moet zijn, onderstreept onze betrokkenheid bij het stimuleren van deze lokale economieën. Door te kiezen voor steen die rechtstreeks afkomstig is van Wallonië, dragen we bij aan het behoud van tradities en vaardigheden die generaties lang zijn doorgegeven. Bovendien verkleinen we de milieu-impact door transportafstanden te minimaliseren, wat bijdraagt aan een duurzamere toekomst.
Deze zorgvuldig uitgekozen materialen vormen niet alleen een esthetische aanvulling op ons ontwerp, maar ook een statement van onze toewijding aan duurzaamheid, gemeenschapsopbouw en het ondersteunen van lokale ambachtslieden. De verankering van natuursteen uit de regio in ons project weerspiegelt onze visie op duurzaamheid als een samenhangende benadering waarin ecologische, economische en sociale factoren met elkaar verweven zijn, en zo een positieve en blijvende invloed op de omgeving en haar gemeenschappen creëren.
Criterium 2: Maatschappelijk karakter (3 punten)
De aanleg van de spoorweg in 1847 tussen Namen en Charleroi resulteerde in een aanzienlijke verstoring van het stedelijke weefsel van Farciennes, wat heeft geleid tot een complexe problematiek.
De bouw van de spoorlijn, die in de nabijheid van belangrijke stadscentra zoals de kerk, bibliotheek en het centrale plein werd aangelegd, heeft een tastbare breuk gecreëerd in het stedelijke weefsel van Farciennes. Deze fysieke barrière heeft geleid tot de opsplitsing van het stadscentrum in afzonderlijke delen, waardoor de natuurlijke interactie en connectiviteit tussen deze gebieden aanzienlijk werden verminderd. De historische en sociale eenheid van het stedelijke weefsel werd verstoord.
De spoorlijn heeft eveneens de mobiliteit en toegankelijkheid van bewoners en bezoekers aanzienlijk beïnvloed. Ondanks de aanwezigheid van een onderdoorgang, wordt de efficiëntie van deze doorgang belemmerd door de smalheid en gebrek aan adequate verlichting. Dit heeft geleid tot een onaangename en onveilige passage, wat op zijn beurt de aantrekkelijkheid van dit stadsdeel heeft verminderen. Die combinatie van beperkte verlichting en smalle doorgang van de tunnel hebben een omgeving gecreëerd voor kleine criminaliteit, waaronder vandalisme, graffiti en mogelijk zelfs drugsgerelateerde activiteiten. Deze negatieve elementen hebben de veiligheidsperceptie van het gebied verminderd en hebben een gevoel van onveiligheid onder bewoners en bezoekers aangewakkerd, wat op zijn beurt de leefbaarheid en het welzijn van de gemeenschap heeft aangetast.
Daarenboven heeft de opvulling van de tussenruimte door een parking en een groenbuffer heeft de al bestaande breuk in het stedelijke weefsel versterkt. Dit heeft geleid tot een verdergaande ruimtelijke versnippering en de privatisering van openbare ruimtes. Het creëerde een onevenwicht tussen geprivatiseerde en publieke ruimtes, wat de cohesie en het gemeenschapsgevoel binnen het stadscentrum negatief heeft beïnvloed.
In essentie heeft de aanleg van de spoorweg in 1847 een reeks problemen gecreëerd die het stedelijke weefsel van Farciennes hebben verstoord. Deze problematiek omvat aspecten van ruimtelijke indeling, mobiliteit, veiligheid en sociale dynamiek. Vanuit deze uitgebreide analyse van de bestaande problematieke werd het duidelijk dat er behoefte is aan een geïntegreerde aanpak om deze problemen aan te pakken en het stedelijke weefsel te herstellen om Farciennes weer tot een samenhangend en leefbaar stadscentrum te maken.
Een inclusief ontwerp maken start met een zeer uitgebreide analyse van de bestaande toestand en bestaande probleemstellingen. Dit cruciale stadium van het ontwerpproces vereist een diepgaand begrip van de huidige situatie, met al haar nuances en uitdagingen. Het is een fase die voortkomt uit intensieve gesprekken met diverse belanghebbenden, zoals openbare besturen, groendiensten, horeca uitbaters, buurtbewoners en treingebruikers.
Deze waardevolle gesprekken dienen als fundament voor het ontwerpproces, omdat ze inzicht verschaffen in de specifieke behoeften, zorgen en verlangens van elke betrokken partij. Openbare besturen kunnen inzichten bieden over stedelijke planning, regelgeving en mobiliteitsvereisten. Groendiensten kunnen waardevolle informatie verschaffen over ecologische aspecten en groenintegratie. Horeca uitbaters kunnen inzichten delen over commerciële mogelijkheden en ruimtelijke behoeften, terwijl buurtbewoners perspectieven bieden over leefbaarheid, veiligheid en gemeenschapsontwikkeling. Treingebruikers, als directe eindgebruikers van de passage, kunnen inzichten delen over toegankelijkheid, comfort en functionaliteit.
In de zoektocht naar een samenleving die gelijkwaardigheid, verbondenheid en diversiteit omarmt, speelt het concept van inclusief ontwerp als katalysator van een veilige en gastvrije omgeving voor allen een cruciale rol.
We kiezen resoluut voor een brede onderdoorgang van de sporen, met afmetingen van 8 meter bij 12 meter, dat niet alleen een functionele doorgang faciliteert, maar ook een symbool wordt van toegankelijkheid en gemeenschapszin.
Het hart van dit ontwerp draait om het idee van een veilige omgeving voor iedereen. Een ruime onderdoorgang biedt voldoende ruimte voor mensen van alle leeftijden en capaciteiten om comfortabel te bewegen. Rolstoelgebruikers, fietsers, ouderen en ouders met kinderwagens kunnen zonder obstakels door de passage gaan, wat de mobiliteit en onafhankelijkheid bevordert. De breedte van de onderdoorgang draagt ook bij aan het gevoel van openheid en uitnodiging, waardoor mensen zich welkom voelen, ongeacht wie ze zijn.
Een belangrijk aspect van dit ontwerp is het maximaliseren van natuurlijk lichtinval. Door het gebruik van slimme architectonische technieken, verjonging van de dakplaat en het ‘openklappen’ van de wanden, kan natuurlijk licht diep in de onderdoorgang doordringen. Dit creëert een aangename sfeer die bijdraagt aan het gevoel van veiligheid en welzijn.
Om de sociale interactie en contacten te bevorderen, worden op strategisch geplaatste banken geïntegreerd in het ontwerp. Deze banken bieden niet alleen rustplaatsen voor voorbijgangers, maar fungeren ook als ontmoetingsplekken. Mensen kunnen even pauzeren, een praatje maken met medereizigers of gewoon genieten van het passerende leven. Deze informele ontmoetingspunten dragen bij aan het smeden van banden en het opbouwen van een gevoel van verbondenheid.
Een ander opmerkelijk kenmerk van het ontwerp is de ruimte die wordt gereserveerd voor terrassen die verbonden zijn aan horecagelegenheden. Door horeca te integreren in de publieke ruimte wordt niet alleen het lokale ondernemerschap gestimuleerd, maar ontstaat er ook een dynamische ruimte waar mensen kunnen samenkomen. Deze terrassen fungeren als centra voor sociale activiteiten, waar men kan genieten van een kopje koffie, een maaltijd of gewoon van elkaars gezelschap. Een interessant neveneffect van het opnieuw tot leven wekken van de aanwezigheid van horeca is de bevordering van sociale controle. Het levendige karakter van horecagebieden zorgt ervoor dat er altijd ogen op de omgeving gericht zijn, waardoor een gevoel van veiligheid en bewaking ontstaat. Dit draagt bij aan de algehele veiligheid en draagt bij aan een positieve sfeer van sociale verantwoordelijkheid.
In conclusie belichaamt dit inclusieve ontwerp veel meer dan alleen een functionele doorgang. Het fungeert als een symbool van een gemeenschap die diversiteit viert, gelijkheid bevordert en interactie tussen mensen aanmoedigt. Het is een plek waar iedereen zich welkom voelt, waar relaties worden opgebouwd en waar het maatschappelijk karakter wordt versterkt door middel van toegankelijkheid, natuurlijk licht, sociale ontmoetingsplekken en horecagelegenheden.
Criterium 3: Innovatie (2 punten)
Ons project voor de realisatie van een onderdoorgang onder de drukke spoorlijn Namen – Charleroi in Farciennes is zonder twijfel een toonbeeld van innovatie, aangedreven door strikte technische randvoorwaarden die ons werden opgelegd. Deze randvoorwaarden, zoals de beperkte onderbreking van de spoorweg van maximaal 48 uur en het vereiste tweejarige vooruitzicht op deze onderbreking, daagden ons uit om creatief te denken en ongekende oplossingen te ontwikkelen.
Een van de meest opmerkelijke aspecten van ons project was de absolute noodzaak om te anticiperen op deze strenge beperkingen. We konden ons niet veroorloven om af te wijken van de vastgestelde tijdslijnen, gezien de kritische aard van de spoorlijn voor de regio. Dit vereiste een ongekende mate van samenwerking en vooruitplanning met alle betrokken stakeholders, waaronder Infrabel, NMBS, het gemeentebestuur en de aannemer.
Vanaf het begin van het project werden ontwerp en techniek nauwlettend op elkaar afgestemd. We moesten een evenwicht vinden tussen het voldoen aan de maximale onderbreking van 48 uur en het realiseren van onze ambitie om een grote onderdoorgang te creëren. Dit betekende dat we ons moesten concentreren op efficiëntie en precisie op elk moment van het ontwerp- en constructieproces.
De beperkte ruimte in de stedelijke omgeving voegde nog een extra uitdaging toe. We moesten ingenieuze technieken ontwikkelen om de onderdoorgang ter plaatse te bouwen en vervolgens in te schuiven, zonder de nabijgelegen bebouwing te verstoren. Dit vereiste geavanceerde technische oplossingen en een ongeëvenaard niveau van vakmanschap.
Door de voortdurende afstemming tussen ontwerp en techniek, konden we innovatieve oplossingen ontwikkelen die niet alleen voldeden aan de strikte randvoorwaarden, maar ook de verwachtingen van de gemeenschap overtroffen. Het resultaat is een onderdoorgang die niet alleen de mobiliteit verbetert, maar ook een symbool is van wat mogelijk is wanneer creativiteit en technische expertise hand in hand gaan.
Dit project in Farciennes dient als een inspirerend voorbeeld van hoe innovatie gedreven door technische uitdagingen kan leiden tot buitengewone prestaties in stedelijke infrastructuurontwikkeling. Het toont aan dat zelfs onder de meest veeleisende omstandigheden, met toewijding en samenwerking, de grenzen van wat haalbaar is kunnen worden verlegd.
