In een wereld waar natuurbehoud, duurzaamheid en beleving steeds belangrijker worden, zetten we met de herwaardering van het Provinciaal Domein Nieuwenhoven een ambitieuze stap vooruit. Er wordt gestreefd naar een plek waar zowel buurtbewoners als wandelaars, natuurliefhebbers, (fiets)toeristen, families en gezinnen, bijen- en hondenliefhebbers en scholen zich welkom voelen, elk met hun specifieke doel en verwachting.
Het domein wordt getransformeerd met respect voor het bestaande landschap, terwijl tegelijkertijd nieuwe kansen worden gecreëerd om de biodiversiteit te bevorderen. Maar de herinrichting van het domein is niet enkel een ecologisch project, maar ook een sociaal initiatief. Zo werden burgers voor start van de werken actief betrokken bij de ontwikkelingen op het domein, maar krijgen vrijwilligers en lokale verenigingen eveneens de kans om mee te werken aan natuurbeheer, educatieve projecten en recreatieve initiatieven. Denk hierbij aan natuurgidsen die bezoekers rondleiden en de biodiversiteit van het domein uitleggen, of aan de plaatselijke imkervereniging die zijn intrek zal nemen in het huidige bezoekerscentrum.
Daarnaast wordt het nieuwe onthaalpaviljoen het kloppend hart van het Provinciaal Domein Nieuwenhoven, waarbij de bezoekers op een eigentijdse, duurzame en integraal toegankelijke manier ontvangen kunnen worden. Dit innovatieve gebouw, volledig opgetrokken uit circulaire en bio-based materialen, integreert zich naadloos in het landschap en is niet alleen een informatiepunt voor bezoekers, maar ook een leer- en ontmoetingsplek waar burgers samenkomen om te leren, te ontdekken en te genieten van de natuur.
Bovendien is het paviljoen flexibel inzetbaar, waardoor zowel kleine als grote groepen er terechtkunnen voor diverse activiteiten. De slimme technieken maken het mogelijk om ruimtes naar behoefte afzonderlijk of gezamenlijk te verwarmen en te gebruiken, wat bijdraagt aan energie-efficiëntie en multifunctioneel gebruik. Zo kunnen (lokale) scholen hier terecht voor interactieve workshops, terwijl verenigingen de publieke ruimte kunnen gebruiken voor lezingen en vergaderingen.
Maar ook dieren krijgen een warm welkom in het nieuwe onthaalgebouw. Dankzij de integratie van een vleermuishuis, de insectenschouwen op het dak en de ingebouwde vogelhuisjes wordt het een gedeelde habitat voor mens en natuur. Het doel is om de biodiversiteit te versterken door natuurlijke biotopen te creëren en te beschermen. Door een variatie aan ecosystemen te ontwikkelen, ontstaat een klimaatrobuuste natuur die beter bestand is tegen toekomstige uitdagingen. Zo groeit het onthaalgebouw uit tot een thuis voor zowel flora als fauna, waar natuur en duurzaamheid hand in hand gaan.
Criterium 1: Bijdrage aan duurzaamheid (5 punten)
De herwaardering van het Provinciaal Domein Nieuwenhoven levert een substantiële bijdrage aan duurzaamheid door ecologische versterking, circulaire architectuur en natuureducatie.
Ecologische versterking
Het project zet sterk in op ecologische versterking door verschillende maatregelen te nemen die de biodiversiteit van het domein bevorderen. Zo worden natuurlijke biotopen gecreëerd, poelen aangelegd en waterlopen opengelegd om de natuurlijke omgeving vooruit te helpen. Daarnaast worden natuurinclusieve maatregelen geïmplementeerd, zoals vleermuiskasten, insectenschouwen op het dak en geïntegreerde vogelnestkasten. Om een gezond ecosysteem te vorderen, worden karpers uit de vijver verwijderd, zodat een natuurlijke visvijver kan bekomen worden. Verder wordt er bewust gekozen om massatoerisme te vermijden en voornamelijk in te zetten op gerichte sensibilisering en bezoekers die de context van Nieuwenhoven weten te waarderen.
Duurzaamheid en circulariteit
Binnen het project is bewust gekozen voor een duurzame en circulaire benadering van bouw en infrastructuur. Er wordt gebruikgemaakt van bio-based materialen zoals hout, kalk en hennepblokken, terwijl beton en cement volledig worden vermeden. De fundering bestaat uit stalen schroefpalen, waarop een (demonteerbare) CLT-structuur is geplaatst. Dit resulteert in een volledig demonteerbare constructie, wat de flexibiliteit en levensduur verhoogt en zich bovendien vertaalt in een minimalistisch en eerlijk gebouw dat naadloos opgaat in de omgeving.
Daarbovenop functioneert het gebouw volledig zonder fossiele brandstoffen en maakt het maximaal gebruik van hernieuwbare energiebronnen, zoals zonnepanelen en aquathermie uit het naastgelegen vijverwater, wat de CO₂-uitstoot aanzienlijk verlaagt. Er wordt dus niet enkel uitgegaan van standaard oplossingen om de duurzaamheid te versterken, maar de locatie wordt ook ten volle benut. Op deze manier heeft het gebouw niet alleen een minimale ecologische voetafdruk, maar ook een positieve handafdruk door bezoekers bewust te maken van duurzame, esthetische en betaalbare keuzes.
Duurzame en toegankelijke infrastructuur
De architectuur van het nieuwe onthaalpaviljoen is horizontaal ontworpen en voegt zich op een harmonieuze wijze in het aangrenzende landschap. Bij het uitschrijven van de opdracht werd de nadruk gelegd op een A++ label voor toegankelijkheid, waar niet van afgeweken werd. Daarnaast is het gebouw ontworpen met flexibiliteit in gedachten, zodat ruimtes eenvoudig aangepast kunnen worden aan verschillende groepsgroottes en activiteiten. Door de toepassing van slimme technieken kunnen ruimtes individueel of gezamenlijk worden verwarmd, wat bijdraagt aan een efficiënter energieverbruik.
Verder werd de aanwezige speeltuin herontwikkeld met een focus op natuurlijk spelen en integrale toegankelijkheid. Paden worden maximaal onthard en een integraal toegankelijk wandelpad wordt toegevoegd. Verder wordt getracht een milieuvriendelijke mobiliteit te stimuleren door de toevoeging van publieke laadpunten voor fietsen en auto’s.
Bijdrage aan een duurzame toekomst
Het project draag op verschillende vlakken bij aan een duurzame toekomst voor mens en dier. Het nieuwe onthaalpaviljoen fungeert niet alleen als een informatiepunt voor bezoekers, maar ook als een leer- en ontmoetingsplek waar burgers zullen samenkomen om te leren, te ontdekken en te genieten van de natuur. (Lokale) scholen kunnen hier eveneens terecht voor interactieve workshops, terwijl verenigingen de publieke ruimte kunnen gebruiken voor lezingen en vergaderingen. Daarnaast wordt de klimaatrobuustheid versterkt door het creëren van gevarieerde ecosystemen, waardoor de natuur beter bestand is tegen de gevolgen van klimaatverandering.
Meetbare impact
De biodiversiteit wordt actief gemonitord door het in kaart brengen van flora en fauna en het evalueren van de effecten van biotopen en natuurinclusieve bouwmaatregelen. Daarnaast wordt het energieverbruik nauwlettend gevolgd, waarbij de CO2-uitstoot tot een minimum wordt herleid door het gebruik van hernieuwbare energie en circulaire bouwmaterialen. Dankzij de aquathermie is de warmtepomp bovendien bijzonder efficiënt voor verwarming, terwijl voor koeling enkel energie nodig is voor het rondpompen van de vloeistoffen.
Reproduceerbaarheid van het project
De gekozen methoden en principes, zoals natuurinclusief bouwen, circulaire architectuur en biodiversiteitsverhoging, kunnen breed worden ingezet bij andere natuurgebieden en bezoekerscentra. Door de samenwerking met lokale verenigingen en educatieve instellingen, is het project bovendien schaalbaar en aanpasbaar aan andere locaties.
Hierbij kunnen we concluderen dat het project als het ware als een inspiratiebron kan fungeren voor andere groene ruimtes en architecturale ontwikkelingen. Het algemene bewijs dat het mogelijk is om mens en natuur in harmonie samen te brengen en dit ten dienste van de natuur.
Criterium 2: De impact op de burgers (5 punten)
Betrokkenheid van burgers bij de implementatie
Voor de start en tijdens de uitvoering van de werken werden verschillende informatiemomenten georganiseerd, zoals o.a. een infomarkt voor omwonende en sympathisanten, een werfbezoek en een infomoment voor architecten. Hierdoor kregen geïnteresseerden de kans om hun input te geven en kennis te nemen van de geplande werkzaamheden.
Burgerparticipatie wanneer het project eenmaal loopt
Burgers worden actief betrokken via verschillende participatiemomenten, workshops en educatieve activiteiten. Daarnaast worden thematische wandelingen en interactieve lezingen georganiseerd om inzicht te bieden in de ecologische en duurzame keuzes achter het project. Ook scholen, verenigingen en buurtbewoners kunnen gebruikmaken van de multifunctionele ruimtes in het onthaalgebouw, waardoor het domein niet alleen een natuurgebied is, maar ook een ontmoetingsplek voor de gemeenschap. Dankzij de flexibele inrichting, aanpasbare ruimtes en het gebruik van slimme technieken kan het gebouw eenvoudig worden afgestemd op uiteenlopende activiteiten, van kleinschalige workshops tot grotere bijeenkomsten. Hierdoor kunnen zowel kleine als grote groepen optimaal gebruikmaken van de aanwezige faciliteiten.
Communicatie over het project
Om het project breed bekent te maken, is er ingezet op diversie communicatiekanalen. Dit omvat onder andere huis-aan-huis verspreide flyers, een informatief projectboekje dat beschikbaar is op het domein, en actieve communicatie via social media en lokale pers. Daarnaast werden infomomenten georganiseerd waar burgers vragen konden stellen en hun mening konden geven.
Positieve impact op burgers, nu en in de toekomst
Het project heeft zowel op korte als lange termijn een positieve impact op de gemeenschap. Bezoekers kunnen vandaag al genieten van een natuurlijke en rustgevende omgeving, een beleving die in de toekomst alleen maar versterkt zal worden door ecologische verbeteringen en een verhoogde klimaatrobuustheid.
Daarnaast wordt het domein toegankelijker voor iedereen, met rolstoelvriendelijke paden, inclusieve speelelementen en een A++ openbaar toilet met een Changing Place. Het nieuwe bezoekerscentrum wordt daarmee de eerste publieke plek in Limburg met zo’n Changing Place. Door al deze integraties ontstaat een unieke plek die op verschillende niveaus een meerwaarde biedt voor elke bezoeker en waar iedereen volwaardig kan deelnemen aan de natuurbeleving.
Op lange termijn draagt het project bij aan een gezondere leefomgeving, een veerkrachtig ecosysteem en een hogere levenskwaliteit. Het domein fungeert als een groene long waar mens en natuur in harmonie samenkomen en dat ten dienste van de natuur.
Tot slot fungeert het project als inspiratiebron voor bezoekers door aan te tonen dat duurzame keuzes niet alleen milieuvriendelijk, maar ook esthetisch en betaalbaar kunnen zijn.
