Deelmobiliteit vervoerregio’s Vlaamse Ardennen en Aalst

In 2024 werd in de Vervoerregio’s Aalst en Vlaamse Ardennen een ambitieus regionaal fiets- en autodeelsysteem gelanceerd, in zowel stedelijke als landelijke gebieden. Dit project speelt in op de behoefte aan duurzame mobiliteit en biedt een oplossing voor de uitdagingen van klimaatverandering, verkeersdrukte en beperkte vervoersopties in minder stedelijke regio’s.

Waar deelmobiliteit vaak enkel zeer stedelijke gebieden bedient, richt dit initiatief zich bewust hoofdzakelijk op landelijke gemeenschappen in twee regio’s waar er nauwelijks of geen centrumsteden zijn. Op die manier wordt ook dit gebied vlot toegankelijk met een combinatie van openbaar vervoer en deelmobiliteit en wordt er een passend alternatief geboden voor de (tweede) privéwagen. 

De kern van het project ligt in het creëren van een laagdrempelig, gebruiksvriendelijk en betrouwbaar systeem dat mensen aanmoedigt hun eigen wagen vaker te laten staan in een gebied waar deelmobiliteit niet als top of mind wordt aanschouwd. De deelvoertuigen behoren tot het aanbod van Vervoer op Maat in de vervoerregio’s. De deelfietsen en deelauto’s worden dan ook strategisch verdeeld over grotere mobiliteitsknooppunten. Hier bieden ze een alternatief voor de first en vooral last mile. Daarnaast kunnen gebruikers er ook rechtstreeks mee naar hun bestemming reizen. De deelfietsen zijn bovendien zo flexibel dat je ze niet naar dezelfde locatie terug moet brengen. 

De elektrische deelauto’s die begin 2024 werden uitgerold zetten het vorig project met glans verder en voorzien een extra aanbod om nog meer bewoners, bezoekers en pendelaars te overtuigen. 

De elektrische deelfietsen zijn volledig nieuw voor de vervoerregio’s en werden in augustus 2024 met veel fanfare uitgerold, waarbij op één dag maar liefst 366 deelfietsen op 74 locaties werden voorzien. 

Deze projecten vanuit de Vervoerregio’s werden geleid door intercommunale SOLVA, die samen met hen, de lokale besturen en de partners, Mobilize Share en Hoppy, aan de slag ging. Niet enkel de uitrol van de deelsystemen werd minutieus voorbereid, ook een grote communicatiecampagne hoorde hierbij. Het heeft namelijk geen zin om deelmobiliteit te plaatsen als de potentiële gebruikers die niet kennen. Er werden onder andere folders, affiches, infomomenten, testmogelijkheden, online campagnes, foto’s en een video voorzien.

De laagdrempelige prijzen zonder vaste abonnementskosten zorgen bovendien dat de systemen toegankelijk zijn voor iedereen. 

De impact van de systemen is dan ook al merkbaar. Het autodelen groeide van 100 ritten per maand bij de opstart van de eerste deelauto’s in 2020 naar ondertussen 1.000 ritten per maand. Het fietsdelen kon op 4 maand tijd dan weer 31.000 ritten op de teller zetten en 164.000 afgelegde kilometers. Dit zijn niet alleen bemoedigende statistieken, maar deze hebben ook een positief effect op het milieu, de leefbaarheid en de bereikbaarheid van de regio’s.

Met dit project tonen vervoerregio’s Aalst en Vlaamse Ardennen dat deelmobiliteit niet exclusief hoeft te zijn voor grote steden. Integendeel, door een geïntegreerde aanpak die stedelijke én hoofdzakelijk landelijke gebieden omvat, dient dit initiatief als inspiratiebron voor andere regio’s die streven naar duurzame mobiliteit op maat. Het bewijst dat een inclusieve en toekomstgerichte mobiliteitsoplossing niet alleen haalbaar is, maar ook een krachtige hefboom kan zijn voor verandering.

Criterium 1: Duurzaamheid (5 punten)

Het fiets- en autodeelsysteem in de Vervoerregio’s Aalst en Vlaamse Ardennen zet duurzaamheid centraal, niet alleen in de aangeboden mobiliteitsoplossingen, maar ook in de wijze waarop het project werd ontworpen en uitgevoerd.

1. Milieu-impact

• Het project heeft een aanzienlijke bijdrage geleverd aan de reductie van CO2-uitstoot door de invoering van elektrische deelfietsen en deelauto’s. De elektrische fietsen legden in de eerste drie maanden 140.000 duurzame kilometers af, terwijl het gebruik van elektrische deelauto’s het aantal (conventionele) privéwagens op de weg drastisch vermindert.
• Er werd aandacht besteed aan duurzaamheid bij het gunnen van de aanbieders:
  A. Er werd gekozen voor een autodeelaanbieder met lokale partners, die met volledig elektrische deelauto’s werkt.
  B. De batterijen van de elektrische deelfietsen worden met duurzame energie opgeladen. Bovendien gebeurt de battery swap en het werk ter plaatse met elektrische bestelwagens.

2. Circulariteit en hergebruik

• Het project hanteert het principe van circulariteit door in te zetten op de levensduurverlenging van voertuigen via onderhoud en hergebruik. Voertuigen die afgeschreven zijn voor het delen krijgen indien mogelijk een tweede leven. Zo worden deelfietsen die nog goed zijn tegen de kostprijs van het refurbishen aan organisaties aangeboden die kansarme groepen ondersteunen.
• De flexibele elektrische deelfietsen zijn ontworpen voor intensief gebruik en voorzien van robuuste materialen die recycleerbaar zijn. Defecte fietsen worden via lokale sociale economie hersteld en niet zomaar vervangen. Op die manier wordt de levensduur gemaximaliseerd.

3. Sociaal en economisch verantwoord ontwerp

• De toegankelijke prijsstructuur zonder vaste abonnementskosten maakt beide systemen betaalbaar voor alle lagen van de bevolking. Dit stimuleert niet alleen gebruik, maar draagt ook bij aan sociaal inclusief vervoer en is een belangrijk wapen tegen vervoersarmoede.
• Het systeem is economisch reproduceerbaar: de strategieën voor onderhoud, gebruiksoptimalisatie en samenwerking met lokale partners zorgen ervoor dat het project financieel duurzaam blijft.

4. Weerbaarheid tegen klimaatverandering

• Het systeem versterkt de weerbaarheid tegen klimaatverandering door inwoners te voorzien van flexibele, duurzame vervoersopties die niet afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen.
• De strategische plaatsing van voertuigen op knooppunten minimaliseert verkeersdrukte en overbelasting van wegeninfrastructuur.

Door een integrale aanpak te hanteren waarin milieu, sociale inclusie en economische haalbaarheid hand in hand gaan, voldoet dit project aan de hoogste duurzaamheidsnormen en dient het als voorbeeld voor andere regio’s die een duurzame toekomst willen realiseren.

Criterium 2: Maatschappelijk karakter (3 punten)

Het fiets- en autodeelsysteem in de Vervoerregio’s Aalst en Vlaamse Ardennen onderscheidt zich door een sterk maatschappelijk karakter, met specifieke aandacht voor de belangen van burgers, toegankelijkheid en veiligheid.

1. Rekening houden met de belangen van burgers

• Het project werd ontwikkeld in nauwe samenwerking met lokale overheden om ervoor te zorgen dat het aanbod aansluit op de concrete behoeften van een regio die met heel wat mobiliteitsuitdagingen zit.
  A. Het landelijk karakter dat vooral de Vlaamse Ardennen, maar ook de Denderregio kenmerkt, maakt dat afstanden in de streek een niet onbelangrijke factor zijn voor het verplaatsingsgedrag. Het openbaar vervoer rijdt bovendien op veel locaties aan een eerder lage frequentie. Dit zorgt er voor dat bewoners, bezoekers en pendelaars op veel plekken noodgedwongen op de auto zijn aangewezen. Door juist hier in te zetten op deelsystemen, zorgen we er voor dat ook zij een waardig alternatief hebben en de auto-afhankelijkheid kunnen afbouwen.
  B. Bovenstaande elementen zorgen er voor dat de vervoersarmoede in de regio’s vrij sterk aanwezig is. Door in te zetten op betaalbare deelmobiliteit, voorzien we opnieuw mogelijkheden om zich op een comfortabele manier verder te verplaatsen.
  C. Beide regio’s zijn zeer sterke pendelregio’s, waarbij heel wat inwoners zich naar een andere regio moeten verplaatsen en dus wat afstand moeten overbruggen om te gaan werken. Hier is dus een grote structurele mobiliteitsvraag, waarbij het een hele uitdaging is om de nodige alternatieven aan te bieden. Deze deelsystemen bieden hier een antwoord op, aangezien ze ook de nodige flexibiliteit voorzien die het verplaatsingscomfort verhogen. 
  D. Beide regio’s worden gekenmerkt door een laag fietsgebruik, waardoor een fietsdeelsysteem juist hier invoeren een gedurfde zet is, maar ook een broodnodige actie. Door hierop in te zetten en te werken met elektrische deelfietsen, hopen we het tij te keren en bij de bewoners de elektrische fiets te introduceren als volwaardig vervoersmiddel.
  o Via publieke infomomenten en testdagen krijgen burgers de kans om het systeem beter te leren kennen en uit te proberen, wat leidt tot brede ondersteuning en betrokkenheid.

2. Toegankelijkheid voor iedereen

• Dankzij een laagdrempelige prijsstructuur zonder vaste abonnementskosten is het systeem toegankelijk voor iedereen, ongeacht inkomen of achtergrond.
• De voertuigen werden strategisch geplaatst op mobiliteitsknooppunten in zowel stedelijke als landelijke gebieden, waardoor zelfs minder bereikbare gemeenschappen toegang hebben tot de voordelen van deelmobiliteit.

3. Veiligheid

• De deelvoertuigen voldoen aan de strengste veiligheidsnormen. De elektrische fietsen zijn voorzien van verlichting en stabiele frames, terwijl de deelauto’s uitgerust zijn met moderne veiligheidssystemen.
• Educatie en bewustmaking zijn kernonderdelen van het project. Gebruikers worden via campagnes en infomomenten geïnformeerd over veilig gebruik van de voertuigen en verkeersregels.

4. Inclusie van verschillende bevolkingsgroepen

• Via gerichte communicatiecampagnes en eenvoudige registratieprocedures wordt een brede doelgroep aangesproken.

5. Inachtneming van de bestaande omgeving

• Bij de plaatsing van de voertuigen werd rekening gehouden met de infrastructuur en natuurlijke omgeving. Fietsenstallingen en autodeelplaatsen werden geïntegreerd in bestaande mobiliteitsknooppunten om extra druk op de ruimte te vermijden.
• Het project ondersteunt het behoud van de natuurlijke omgeving door de stimulatie van gedeelde en emissievrije vervoersmodi, wat de impact op natuur en landschap minimaliseert.

Door deze maatregelen bewijst het project dat maatschappelijk verantwoorde mobiliteitsoplossingen niet alleen haalbaar zijn, maar ook een positieve impact hebben op de gemeenschap en het milieu. Ook in gebieden die niet vanzelfsprekend lijken voor deelmobiliteit, is het mogelijk om dit met de gepaste visie tot een succes te maken. Het systeem is een inclusieve, veilige en toekomstgerichte oplossing die de leefbaarheid in de regio verhoogt.

Criterium 3: Innovatie (2 punten)

Het fiets- en autodeelsysteem in de Vervoerregio’s Aalst en Vlaamse Ardennen onderscheidt zich door een innovatieve aanpak, zowel structureel als in de uitvoering. Het project toont creativiteit en durf door deelmobiliteit te introduceren in een diverse regio waar stedelijke en landelijke behoeften samenkomen.

1. Durven innoveren

• De grootste innovatie van het project is dat er geïnvesteerd wordt in deelmobiliteit in regio’s die voor de modale deelaanbieder als totaal oninteressant wordt aanzien. Waar deelmobiliteit zogezegd iets is voor de grote steden, toont dit project aan dat met de nodige middelen en de juiste visie, ook hier deelmobiliteit kan floreren. Hier is uiteraard een sterke kennis van de streek voor nodig en de nodige flexibiliteit, waardoor je met vallen en opstaan het systeem kunt verbeteren. 

2. Structurele en technologische innovatie

• Het gebruik van zowel elektrische deelfietsen als deelauto’s, biedt een modern en duurzaam alternatief voor de privéwagen. Deze voertuigen maken gebruik van de nieuwste technologieën om energieverbruik te minimaliseren en gebruiksgemak te maximaliseren.
• Een intuïtieve digitale app maakt het voor gebruikers eenvoudig om voertuigen te reserveren, beheren en betalen, wat bijdraagt aan een naadloze gebruikerservaring.

3. Innovatie in locatiemanagement en logistiek

• De voertuigen zijn strategisch geplaatst op mobiliteitsknooppunten, met bijzondere aandacht voor de verbinding van stedelijke en landelijke gebieden. Dit verhoogt de toegankelijkheid voor inwoners in minder bereikbare gebieden.
• Het flexibele systeem voor de elektrische fietsen, waarbij gebruikers niet verplicht zijn om de fiets naar dezelfde locatie terug te brengen, maakt het gebruik efficiënter en aantrekkelijker.
• Door te werken met lokale partners bij beide systemen, kan de logistiek zo efficiënt mogelijk worden voorzien.

4. Creativiteit en expertise

• De grootschalige uitrol van 366 elektrische fietsen op 74 locaties in één dag was een ambitieuze en gedurfde logistieke operatie. Dit “big bang”-model onderstreept de creativiteit en organisatorische expertise van de betrokken partijen.
• Het project combineert hightech-oplossingen, zoals de app en moderne voertuigen, met lowtech-maatregelen zoals duidelijke signalisatie en eenvoudige registratieprocedures, waardoor het systeem breed toegankelijk blijft.

Door deze innovatieve benadering dient het project als een voorbeeld van hoe deelmobiliteit kan worden aangepast aan de behoeften van een diverse regio. Het combineert technologische vooruitgang met creatieve oplossingen en actieve betrokkenheid van lokale stakeholders, wat resulteert in een vernieuwend en succesvol model.