In Vlaanderen dringt heel wat verkeersinfrastructuur diep in het stedelijk weefsel. De kale ruimte rond en onder snelwegen, viaducten en bruggen creëert troosteloze stedelijke plekken. In opdracht van de stad Sint-Niklaas, onder begeleiding van curator Kris Drieghe, werkte Stramien cv in samenwerking met GR&OM bv aan de vergroening van de sombere stadsruimte onder het spoorwegviaduct van de spoorlijn Gent-Antwerpen.
De stad ambieerde met ‘Project 33’ een sterk participatief, groen en artistiek project rond de 33 viaductpijlers; een plek voor kunst, verbeelding en verwondering in de stad tussen de drukke rijstroken van de R42 en onder het geraas van de spoorlijn 59. Het is een bijzondere vergroening van circa 2.500 m² barre en droge ruimte in de stad. Het volledige project werd uitgevoerd met de constructieve toestemming van Infrabel die ook toestemming gaf om hemelwater van het viaduct te ‘oogsten’.
Criterium 1: Bijdrage aan duurzaamheid (5 punten)
Allereerst een proefzone
Met het ambitieuze plan, namelijk het realiseren van een groene toegangspoort onder het viaduct, zoekt Sint-Niklaas letterlijk de limieten op. Watergebrek en slechte grond bleken de hoofdbekommernissen. Bij de start van het project, koppelde het team in een proefzone de waterafvoer van het viaduct af. Toen dat bleek te werken, werd een volledige proefstrook voorzien van goede teelaarde en poeltjes om het regenwater vanop het viaduct te capteren voor plant en dier. Na evaluatie en bijsturing van de proefstrook werd de volledige zone onder het viaduct aangepakt.
Water als bron van leven
De uitgeputte grond werd afgegraven en het maaiveld werd 20 cm verlaagd. Deze ingreep zorgde alvast voor verbeterde groeiomstandigheden, verbeterde doorworteling en verminderde evaporatie. De rechte, repetitieve en minerale omgeving werd met organische elementen en een glooiende reliëf geanimeerd.
Eerst maakte we ruimte voor water. Met een gevarieerde beplanting en poelen werden de juiste omstandigheden gecreëerd voor meer ‘stadsleven’. De regenwaterpijpen werden afgekoppeld om de poelen te vullen. Een folie met kleilaag zorgt voor lange retentie van het hemelwater. In de vochtige overloopzones kiemen de zaden en ontstaan goed begroeide randzones. Smalle geulen verbinden de verschillende poelen en zorgen voor een ruime verspreiding van het water. Rond de voet van de pijlers werden verlaagde infiltratiezones aangelegd om ook het afstromend (lekkende) water van de pijlers ter plaatse houden.
Een atypisch groen project
Vandaag zien we het resultaat van de herinrichting dat tot stand kwam door de samenwerking tussen de stedelijke diensten, de curator, de architecten landschapsarchitecten, de kunstenaars en de groenaannemer.
Met het initiatief werd het technisch fundament gelegd voor een lokaal ecosysteem. Bodem, licht en water voeden nu flora en lokale stadsfauna. Door de voorbije natte periodes ogen de genomen maatregelen erg succesvol. Na één groeijaar is er al een stevige vegetatielaag en ook kikkers en libellen hebben de nieuwe groenruimte ontdekt.
Project 33 blijft een proeftuin waar veel uit geleerd kan worden. Het eindbeeld zal het resultaat zijn van een geleide spontane ontwikkeling onder soms extreme groeiomstandigheden zoals verdroging, schrale bodem en schaduw. Maar waar velen twijfelden, wordt het groen nu verwelkomd en omarmd. Project 33 levert zo veel wat kennis en inspiratie voor nog heel wat stedelijke, overdekte en ongebruikte stedelijke ruimte.
Criterium 2: De impact op de burgers (5 punten)
Sterk participatieve uitvoering
Over een eenvoudig kiezelpad tussen de brugpijlers loopt een bijzondere wandeling langs kunstwerken van de hand van Elise Eeraerts en Roberto Aparicio Ronda. De gebakken kunst werd vervaardigd tijdens ambachtelijke workshops met geëngageerde bewoners. De leerlingen land- en tuinbouw van de Broederschool plantten onder supervisie van de aannemer de struiken, klimplanten en vaste planten. Het beplantingsplan bestaat uit een uitgepuurde plantenselectie bestand tegen de harde omstandigheiden onder het viaduct.
