Projectomschrijving
Buurtwerk ’t Lampeke vzw is een integrale buurtwerking in de Leuvense Ridderbuurt . In 2019 kreeg de organisatie de voormalige directeurswoning van breigoedfabriek Fabota in erfpacht van Stad Leuven. Het neoclassicistisch herenhuis is centraal gelegen in de buurt, nabij verschillende sociale woonblokken en de andere deelwerkingen van de organisatie .Een ideale plek om haar volwassenenwerking verder uit te bouwen op lange termijn.
De directeurswoning was voorheen opgesplitst in 5 wooneenheden van verschillende groottes die als sociale huurwoningen verhuurd werden. Door het jarenlange gebruik (± 40 jaar), een veranderende huurwetgeving en andere normeringsvoorschriften drong een grondige renovatie zich op. Na interne analyse besliste de sociale huurmaatschappij niet verder in het pand te willen investeren en het te verkopen aan stad Leuven.
Een participatief traject met bezoekers, buurtbewoners, buurtorganisaties en medewerkers legde de functionele invulling van het gebouw en haar ruimtes vast (met o.a. ontmoetingsruimte, buurtrestaurant, 2de handskledingwinkel, douche, vergaderruimtes voor de buurt,…) maar legde ook een aantal drempels bloot, (o.a. rond toegankelijkheid, privacy, drukte, schaamtegevoelens…).
Deze noden en verzuchtingen vormden de rode draad in het ontwerpplan.
Bijkomend maakt de functiewijziging van het gebouw ingrijpende, structurele ingrepen nodig.
Daarom is besloten om voor een totale renovatie van het gebouw te gaan.
Hierbij kijken we met respect naar het verleden, maar ook met open blik naar de toekomst.
Er zijn zeven criteria waaraan de verbouwing moet voldoen:
• Duurzaamheid.
Het is de hoeksteen van het nieuwe buurthuis. In elke fase van de verbouwing worden zoveel mogelijk de materialen die reeds in het gebouw aanwezig zijn gerecupereerd en wegen we de milieu-impact af van de nieuwe materialen.
• Hernieuwbaar.
Bij de afwerking en inrichting kiezen we voor gerecycleerde materialen en creatief hergebruik van meubilair.
• Zuinig met regenwater.
Het regenwater zal opgevangen en gebruikt worden voor de het spoelen van de toiletten, de wasmachines en het poetsen van het gebouw.
• Energiezuinig.
Voor het verwarmen van het gebouw zal er gebruik gemaakt worden van warmtepompen. Zonnepanelen leveren elektriciteit. Daarnaast zal het gebouw maximaal geïsoleerd worden. Thermisch onderbroken schrijnwerk wordt voorzien om de warmte en/of koude binnen te houden naargelang de nood. Er zal geen fossiele brandstof gebruikt worden voor de verwarming of koeling van het gebouw.
• Toegankelijk.
Alle publieke ruimtes op de drie verdiepingen zullen toegankelijk zijn via een lift. Mensen met een beperking moeten zich maximaal zelfstandig binnen het gebouw kunnen bewegen.
• Respect voor de erfgoedwaarde.
De ruimtelijkheid en de relaties tussen de verschillende salons wordt hersteld en het originele bouwplan terug zichtbaar gemaakt. De aanwezige erfgoedkundige elementen worden geconserveerd en versterkt binnen het nieuwe kader.
• Toekomstgericht.
Het gebouw wordt polyvalent ontworpen zodat de functie van de ruimtes flexibel kunnen aangepast worden aan toekomstige noden van de buurthuiswerking en de buurt.
Na afloop van de werken zal het gebouw het sociaal weefsel in de buurt verder versterken doordat buurtbewoners een fysieke plek krijgen om hun elkaar te ontmoeten, sociale initiatieven vorm te geven en te ontwikkelen. Zo geeft het gebouw ruimte aan het nieuwe hart van de buurt.
Technische kwaliteit
We streven er naar om het pand in de mate van het mogelijke naar zijn oorspronkelijke kwaliteiten te renoveren.
Om deze doelstelling te behalen werd er vanuit het architecten team van CZAAR Architecten het nodige opzoekingswerk gedaan in het stadsarchief van Leuven. Daarnaast kon het team ook bogen op de kennis, ervaring en persoonlijk archief van leidend architect Ludo Bekker die het gebouw in de jaren ’80 van vorige eeuw verbouwde tot sociale woningen.
Tevens werd er nauw samengewerkt met de dienst Erfgoed van stad Leuven.
Vanuit deze studie en adviezen werd er geopteerd om:
• Opnieuw bepleisteren en wit schilderen van de voorgevel met kalkpleister
• Reconstructie van de kroonlijst naar oorspronkelijk model
• Behoud van gietijzeren en smeedijzeren borstweringen
• Behoud van natuurstenen elementen
• Dakbedekking in grijze vezelcementleien (onzichtbaar vanaf de straat)
• Luiken op zolder vervangen door ramen waar als doorvalbeveiliging een inox draadnet voor geplaatst is.
• Mee schilderen van de betonnen pilasters zodat ze zich beter integreren.
• Omwille van doorvalbeveiliging moeten ook op de 1e verdieping borstweringen geplaatst worden. Ons leek het het meest opportuun om de 4 bestaande borstweringen in de achtergevel daarvoor te benutten en in de achtergevel overal nieuwe borstweringen in glas te plaatsen. Op die manier ontstaat een meer coherent architecturaal beeld.
• 8-vlaks ramen suggereren door een 4-vlaks indeling, waardoor ingespeeld wordt op de natuurstenen hoekblokken. Het zijn aluminium ramen met een uitgewerkt buitenprofiel om het reliëf te bewaren. Ze worden lichtgrijs uitgevoerd om beter aan te sluiten bij de originele kleurzetting.
• De achtergevel krijgt buitengevelisolatie met witte en zo glad mogelijke pleister.
• De ramen zijn in eenvoudig zwart aluminium schrijnwerk met een glazen borstwering.
• De gevelopeningen zijn in een strakker ritme gebracht waardoor de gevel rustiger wordt. De achtergevel van de conciërgewoning komt dieper dan de L-vleugel van het herenhuis. Om het profiel van deze spitsgevel niet te verstoren wordt de aansluiting van beide volumes gemaakt met een verticaal bandraam op de hoek van het bestaand gebouw, zodat beide volumes optisch los komen van elkaar.
• Het ijzeren schrijnwerk van de tuinkamer wordt ontroest, hersteld en opnieuw geschilderd. De stopverf wordt vervangen om een strakkere aansluiting op het glas te krijgen dan nu het geval is. Aan de binnenzijde komen er voorzetramen tegen de borstwering – van vloer tot plafond – in thermisch onderbroken staalprofielen zodat de ramen gekuist kunnen worden. Tussen beide ramen kan een zonwering geplaatst worden.
• parket, gestukte plafonds, daklantaarns, de eiken binnentrap worden hersteld.
• De aanwezige historische binnendeuren en omlijstingen worden hergebruikt
Voor de realisatie van bovenstaand programma doen we beroep op de kennis en ervaring in restauratie van onze aannemer INREBO, alsook de expertise van ons eigen personeel inzake houtbewerkingstechnieken en schilderwerken.
Architecturale kwaliteit
Het buurthuis bestaat uit ruimtes voor onthaal, ontmoeting, samen zijn, vergaderen en werken (kantoor, keuken, onderhoud). Deze functies worden gemakkelijk gedragen door de bestaande ruimtes van het herenhuis. Omdat het buurthuis zich richt op de volledige buurt heeft het nood aan een rolstoeltoegankelijke, open en herkenbare toegang aan de Riddersstraat. Het niveauverschil van 1m tussen het voetpad en het gelijkvloers maakt dit niet eenvoudig. Een lift is noodzakelijk, omwille van de publieke functie is rolstoeltoegankelijkheid verplicht. Bovendien moet het gebouw in geval van brand veilige vluchtwegen geven van op alle verdiepingen: een gecompartimenteerde trappenhal, rechtstreeks uitgevend op de buitenruimte.
In het buurthuis kunnen tot 90 mensen aanwezig zijn, dat noodzaakt voldoende sanitaire voorzieningen, ook voor rolstoelgebruikers.
Ten slotte zijn er de buurtmaaltijden die een professionele keuken volgens HACCP-normen nodig hebben.
Al deze functies kunnen veel moeilijker gedragen worden door het herenhuis zonder aanzienlijke schade aan te brengen aan het interieur.
Daarom wordt de aanpalende conciërgewoning gesloopt en vervangen door een nieuwbouw. Deze nieuwbouw is bestemd voor de verticale circulatie, sanitaire voorzieningen, keuken en technische ruimtes en vrijwaart het hoofdgebouw met haar waardevol erfgoed van grote ingrepen.
De salons krijgen hun oorspronkelijke functie terug, maar voor een ander en talrijker doelpubliek. Het volledige originele opzet wordt terug in eer hersteld, ook met de deuren tussen de 5 grote ruimtes. Aangezien van het originele binnenschrijnwerk nog slechts één deurgeheel is overgebleven zijn we verplicht voor de 3 overige naar een hedendaagse variant over te gaan die in open stand minder beslag legt op de ruimte.
Ook op de verdiepingen worden de meeste ruimtes terug op hun oorspronkelijke oppervlakte teruggebracht. Daardoor ontstaat een diversiteit aan zeer polyvalente en meervoudig inzetbare ruimtes die goed uitgerust zijn zodat ze voor een zeer lange tijd bruikbaar blijven in de gerenoveerde staat. Bij de renovatie worden zoveel mogelijk materialen ter plaatse gehouden om tegemoet te komen aan de noodzaak van circulariteit.
Het publieke en maatschappelijke karakter van het project
Buurtwerk ’t Lampeke vzw gaat reeds meer dan 50 jaar samen op weg met mensen in armoede en sociale uitsluiting. Samen pakken we problemen aan en gaan we op weg om verandering te brengen in hun situatie. We willen dit blijven doen en investeren daarom vandaag in de toekomst met de realisatie van het nieuwe buurthuis aangepast aan nieuwe noden We willen armoede ook niet verbergen tussen onze vier muren, los van het dagelijks leven in de buurt. De extra ruimte van het nieuwe pand biedt ons de (langverwachte) opportuniteit om van ons buurthuis écht een huis van de buurt te maken. Een huis waar iedereen welkom is en op zijn/haar eigen manier kan bijdragen aan een warme buurt. Een buurt waarin een zeer diverse groep mensen voor elkaar en de buurt zorgt.
Zo hopen we vanuit het buurthuis, als centrale en gastvrije plek in de buurt, niet alleen impact en positieve verandering te realiseren voor mensen in kwetsbare situaties, maar voor onze ganse buurt.
Het nieuwe gebouw en haar locatie werkt de drie grootste pijnpunten van het huidige buurthuis weg:
• Centraler in de buurt. Het nieuwe buurthuis is centraal gelegen in de directe omgeving van verschillende sociale woonblokken en de andere deelwerkingen van de organisatie. Meer mensen zullen in staat zijn om van de faciliteiten en diensten van het buurtwerk en haar partners gebruik te maken. Door de beschikbaarheid van meer lokalen en ruimtes wordt het ook mogelijk om outreachers van eerstelijnsorganisaties een plaats te geven binnen het gebouw. Hierdoor wordt het hulpverleningsaanbod sneller en eenvoudiger bereikbaar en zo draagt het administratief-juridisch advies en een adequatere rechtenverkenning er toe bij dat de inkomenspositie van mensen in armoede versterkt wordt.
• de toegankelijkheid verhoogt. Binnen de bewonersgroep onderscheiden we een hoog aantal alleenstaande ouderen en mensen met een fysieke beperking. Omdat de voetpaden en overgangen in dit deel van de buurt voldoende breed, vlak en drempelvrij zijn kunnen zij zelfstandig naar de nieuwe locatie komen. Hierdoor verminderen we het risico op vereenzaming bij deze groep buurtbewoners.
Ook in het gebouw verbeteren we de toegankelijkheid met de aanwezigheid van een lift waardoor alle drie verdiepingen vlot bereikbaar worden Deze zelfstandigheid draagt bij aan een versterkt zelfbeeld en eigenwaarde.
• meer ruimte. De bezoekers krijgen meer fysieke ruimte, daardoor ontstaat meer ruimte om tot rust te komen en mentale ruimte te creëren. Wat hun veerkracht ten goede komt. Een essentieel element om met de stress en druk uit de armoede-situatie te kunnen blijven omgaan en de stap naar hulp te kunnen zetten.
Door de verhoogde capaciteit zullen ook meer mensen kansen krijgen om een netwerk op te bouwen en vergroten de kansen om sociale promotie te maken.
De verbetering van bovenstaande punten zal een grote invloed op de aantrekkingskracht van de werking voor bestaand en nieuwe bezoekers en buurtbewoners.
Dit zal als een katalysator werken voor de verdere uitbouw en verbreding van de werking. Het nieuwe gebouw creëert immers de mogelijkheid tot:
• Een groter activiteitenaanbod,
• Meer gezonde en betaalbare maaltijden voor kinderen en volwassenen in het buurtrestaurant,
• De uitbouw van de 2de handskledingwinkel,
• De mogelijkheid om initiatieven van buurtbewoners een plek te geven en zich te laten ontwikkelen,
Het huidige buurthuis wordt 5 dagen op 7 gebruikt. Hoofdzakelijk door de eigen werking en soms ook door externe organisaties, buurtcomités en een bewonersgroepen uit de buurt. De huidige infrastructuur laat, extern gebruik moeilijk toe. Een pijnpunt dat we binnen het nieuwe gebouw willen wegwerken.
Het huidige buurthuis wordt gebruikt voor diverse doeleinden en door diverse doelgroepen:
• Dagelijkse ontmoetingsplek (met basisdiensten: computer, wasmachine, douche, ..) voor buurtbewoners (11:00 – 19:00)
Zeer diverse groep van mensen die in een maatschappelijk kwetsbare situatie of in sociale uitsluiting leven. Jaarlijks krijgen we meer dan 300 bezoekers over de vloer.
• 4 avonden per week buurtrestaurant (17:00 tot 19:00)
Zeer diverse groep van mensen die in een maatschappelijk kwetsbare situatie of in sociale uitsluiting leven. Jaarlijks serveren me meer dan 4000 warme maaltijden voor een groep van gemiddeld 30 à 40 mensen per dag.
• Dagelijkse werkplek voor 5 à 7 medewerkers (9:00 – 19:00) en een 10-tal vrijwilligers.
De onthaalmedewerkster, 2 buurtwerkers en 2 administratieve krachten hebben hun vaste plek in het buurthuis. De 2 personen van de algemene coördinatie werken gemiddeld 1 keer per week in het buurthuis. Onze vrijwilligers zijn voornamelijk mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties, maar ook een 3-tal geëngageerde burgers uit de middenklasse.
• Juridische dienstverlening en rechtenverkenning: een buurtbewoonster engageert zich al meer dan 10 jaar in het geven van juridisch advies en ondersteuning van bezoekers in de werking. Zij heeft een lokaal in het buurthuis om de mensen te ontvangen.
• Regelmatige vergaderplek i.k.v. lopende projecten en samenwerkingen
Omdat we een grote werking zijn, werken we met een zeer uitgebreide en diverse groep organisaties en diensten samen. Denk hierbij aan sociale partners, scholen, hogescholen, stadsdiensten, lokale vzw’s, bedrijven, Vlaamse partners, culturele partners, partners uit de geestelijke gezondheidszorg, enz.
• 8 keer per jaar, bijeenkomst van buurtcomités of bewonersgroepen
Het buurtcomité bestaat uit een 12-tal buurtbewoners van de Riddersstraat, uit de middenklasse die het buurthuis gebruiken voor de bespreking van eigen initiatieven in de buurt (oa. Buurtfeest,..) . De bewonersgroep zijn de bewoners van La Vignette, een huisvestingsproject met sociale koopwoningen uit de buurt, die meerdere keren per jaar samen vergaderen over hun site.
De doelstelling is dat het nieuwe gebouw maximaal gebruikt zal worden, zowel door de eigen organisatie, partnerorganisaties, bezoekers als buurtbewoners. De verschillende lokalen kunnen apart van mekaar gebruikt worden. Wat een flexibeler gebruik van het gebouw mogelijk maakt.
Verschillende organisaties hebben al aangegeven het nieuwe buurthuis te willen gebruiken als aanvulling op hun eigen lokalen of ter vervanging er van.
Zo wil het wijkgezondheidscentrum, de Ridderbuurt, de nieuwe vergaderruimtes gebruiken voor zorgoverleg over/met patiënten. Op deze manier kunnen we een win-win situatie creëren. Patiënten leren het buurthuis en haar faciliteiten kennen, het WGC kan haar vergaderruimte omvormen tot praktijkruimte voor artsen en haar aantal patiënten vergroten.
Adem vzw. Ondersteunt mensen in hun thuissituatie en op de werkvloer. De medewerkers brengen vaak huisbezoeken in het centrum van Leuven. Er is nu regelmatig ‘verloren’ tijd tussen 2 afspraken. Te kort om terug naar het hoofdkantoor te gaan, te lang voor een pauze. Een snel toegankelijke en flexibele werkplek in het stadscentrum zou soelaas kunnen brengen. Het nieuwe buurthuis kan hiertoe bijdragen.
De grote ontmoetingsruimte en goed uitgeruste keuken lenen zich voor familiefeesten en andere bijeenkomsten. Bezoekers en buurtbewoners wonen vaak klein en beschikken vaak niet over de middelen om extern een feest te organiseren. Onze nieuwe locatie, met aangrenzend de speelmogelijkheden van de kinderwerking bieden nieuwe mogelijkheden om ook in de eigen familiale sfeer activiteiten te organiseren.
Daarnaast is uit eerdere buurtbevragingen ook al gebleken dat er in onze buurt heel wat mensen zich engageren in kleinere verenigingen die op regelmatige basis een plek nodig hebben.
Dankzij de eigen klussenploeg (3 werknemers) kan de organisatie een deel van de verbouwingswerken in eigen beheer uitvoeren. Zij deden de ontmanteling van de technische installaties, en een beperkt aantal sloopwerken. Daarnaast beschikken zij over een ruime technische ervaring en nemen de elektriciteitswerken, de plaatsing van de tussenwanden en de hele afwerking voor hun rekening nemen. Daarnaast blijft een gepensioneerd werknemer betrokken in alle aspecten van hout- en schrijnwerk binnen het toekomstig buurthuis.
Daarnaast kunnen we op regelmatige tijdstippen rekenen op de enthousiaste hulp en ondersteuning van een brede groep vrijwilligers, bezoekers en collega-werknemers bij de uitvoering van de werken.
Het nieuwe buurthuis maakt zo haar rol als nieuwe hart van de buurt nu reeds waar.
