Projectomschrijving
Middelkerke en Westende hebben samen de langste wandeldijk van de kust. De dijk heeft ons tot op heden steeds kunnen behoeden voor overstromingen bij stormweer, maar bijkomende maatregelen zijn een must. De gemeente Middelkerke beschermt zich daarom tegen een 1000-jarige storm door gebruik te maken van de materialen die van nature overvloedig aanwezig zijn aan onze kust: zand en helmgras.
Er worden voor dit project (lengte: zo’n 1500 m) enkel harde structuren (bv.: beton) gehanteerd waar strikt noodzakelijk om de kust te verdedigen. Voor de renovatie van de zeedijk tussen Westende en Middelkerke wordt gewerkt met een grasdijk (in de residentiële zones en over een lengte van ongeveer 1000m ) en golfdempende uitbouw (voor de centrumzones over een lengte van ongeveer 500m) om de golfoverslag op een zo efficiënt mogelijke manier te reduceren.
Deze manier van werken toont het belang van dynamisch en duurzaam ontwerpen in openbare werken: het verhoogt de kustveiligheid, heeft oog voor het klimaat, creëert extra ruimte voor verschillende groepen (wandelaars, fietsers,…) en brengt deze ook samen op de zeedijk. De botanische tuin met zijn 20.920 planten is samen met het landmark -een boogvormige bank met een lengte van zo’n 50 meter- op het Rauschenbergplein een echte trekpleister en ontmoetings- en ontspanplaats voor jong en oud.
Duurzaamheid
Tijdens het ontwerpproces organiseerde de gemeente Middelkerke een participatietraject met infomarkten voor bewoners en handelaars. Dit was zeker nodig, gezien het idee ‘duin-voor-dijk’ een nieuwe manier van kustbescherming was, waarbij verandering in mindset en onvoldoende duiding voor heel wat bezorgdheden konden zorgden. Bewoners vreesden op het gelijkvloers bijvoorbeeld dat ze door de aanleg van het duin hun geliefde zeezicht zouden kwijtraken.
De verschillende bezorgdheden werden meegenomen in het ontwerp en de groepen werden overtuigd van de meerwaarde van het project. In het uiteindelijke project ligt het duin nauwelijks hoger dan de dijk, waardoor het zeezicht gewaarborgd blijft voor de appartementen op het gelijkvloers. Het sociale draagvlak werd gecreëerd door deze botom-up approach.
Het ontwerp bestaat voor 70% uit een groene grasdijk, voor 30% uit een golfdempende uitbouw (GDU). De grasdijk kan beschreven worden als een gecontroleerde duin, zo ontworpen dat deze dynamisch mee kan evolueren met de klimaatveranderingen. De twee ingrediënten die nodig zijn om deze grasdijk te construeren, zijn zand en helmgras. Beiden in overvloed aanwezig aan onze kust. Waardoor de kostprijs van dit project sterk gereduceerd kon worden en deze werkwijze ook verder langs de kustlijn van Middelkerke zal doorgetrokken worden. Door deze aanleg is Middelkerke beschermd tot 2050. Het lokaal bestuur heeft ingezet op vorming van zijn technisch personeel om de grasdijk te kunnen onderhouden. Zodat ze intern de knowhow hebben de grasdijk te kunnen beheersen. Met de uitvoer van deze “nature based solution”, werd in dit project zowel een groene beschermings- als een belevingsgordel aangelegd.
Het Rauschenbergplein als landmark en ontmoetingsplaats. De stormmuur die het Rauschenbergplein beschermt werd bekleed met een 50meter lange bank, alle materialen werden zo ge-engineerd zodat deze kunnen weerstaan aan de kust-en weersinvloeden van de eerste lijn.
Conclusie: dit pilootproject beschermt onze gemeente tegen stormvloed en heeft daarbij een gunstig effect op de financiën/lokale economie en op het milieu. Onze zeedijk zal in de toekomst dynamisch beschermd worden door levende duinen, wat ons de mogelijkheid geeft om mee met de natuur te evolueren.
Maatschappelijk karakter
Belangen
Tijdens het ontwerpproces organiseerde de gemeente Middelkerke een participatietraject met bewoners en handelaars. Dit was zeker nodig, gezien het idee ‘duin-voor-dijk’ een unicum is voor onze badsteden en er heel wat bezorgdheden leefden bij de mensen. Zo vreesden bewoners op het gelijkvloers bijvoorbeeld dat ze door de aanleg van het duin hun geliefde zeezicht zouden kwijtraken.
De verschillende bezorgdheden werden meegenomen in het ontwerp en de groepen werden overtuigd van de meerwaarde van het project. In het uiteindelijke project ligt het duin nauwelijks hoger dan de dijk, waardoor het zeezicht gewaarborgd blijft voor de appartementen op het gelijkvloers.
Toegankelijkheid/Verwelkomen
Verder is het opnieuw aanleggen van de zeedijk een enorme meerwaarde voor de bewoners, handelaars, toeristen én natuur. Op de vernieuwde zeedijk verwelkomen handelaars een pak meer toeristen. Zo is uit gesprekken gebleken dat sommige horecazaken hun omzet hebben verdubbeld na de aanleg van de grasdijk.
En dat is eigenlijk niet zo verbazend, gezien er voor elk wat wils is: een verhard dijk voor fietsers, kinderen/jongeren met go-carts, skateboards, inlineskates enz., (groot)ouders met jonge kinderen (buggyvriendelijk), vernieuwde terrassen met zeezicht; kleischelppaden -verharde wandelpaden op basis van natuurlijke materialen- in de groene duinen voor joggers, wandelaars, andersvaliden,…
Daarbij bevinden zich zowel op de dijk als langs de MK Promenade banken. Op deze manier kunnen mensen niet alleen rusten wanneer nodig, maar ook genieten van het uitzicht. Het paradepaardje van de banken is zonder twijfel de boogvormige bank van zo’n 50 meter op het Rauschenbergplein. Op deze bank kunnen heel wat passanten zitten, liggen of leunen terwijl ze van de zon genieten of gezellig bijkletsen. Enkele meters verder bevindt zich eveneens een parel van de MK Promenade: de botanische tuin met zo’n 20.920 planten (kruiden en bloemen). Deze tuin zorgt niet alleen voor extra kleur en fleur, maar bevordert ook de biodiversiteit aan onze kust. We kunnen eigenlijk zeggen dat dit project voor een verbreding en opwaardering van de publieke ruimte zorgt. Dit nieuwe park van maar liefst 100.000 m² zorgt ervoor dat bewoners en toeristen op elk moment van de dag van de zon kunnen genieten.
Veiligheid
Middelkerke is een van de zwakkere plekken op vlak van kustveiligheid. Daarom is het verstreken van de dijk een must. Er is daarom voor het volgende geopteerd: in de meer stedelijke zones wordt een golfdempende uitbouw gebruikt die de vorm aanneemt van een verlaagde promenade tussen de bestaande zeedijk en het strand. Deze is daarbij voorzien van een breed overslagelement dat eveneens als borstwering dient. Wanneer water bij stormvloed overslaat, wordt het opgevangen in de verlaagde zones en vloeit het via de openingen (onderaan het overslagelement) terug naar zee. In de meer residentiële zones is een grasdijk gerealiseerd. Dankzij deze grasdijk is Middelkerke tot 2050 beschermd tegen een 1000-jarige storm. Is er een grotere stijging van de zeespiegel? Geen probleem, het duin kan dankzij zijn natuurlijke structuur opgehoogd worden!
Conclusie: dit pilootproject beschermt onze gemeente tegen stormvloed en heeft daarbij een gunstig effect op de financiën/lokale economie en op het milieu. Onze zeedijk zal in de toekomst dynamisch beschermd worden door levende duinen, wat ons de mogelijkheid geeft om mee met de natuur te evolueren.
Innovatie
Wanneer je aan onze Belgische dijken denkt, zie je normaal gezien beton en zandsuppleties. Deze piste wordt echter volledig verlaten wanneer het gaat over de vernieuwde zeedijk van Westende. Door de creativiteit en verzamelde know-how van de ontwerpteams MOP Urban Design, SBE, Plantec, Deltares, CLUSTER Landscape en Aquabotanica werd een innovatief ontwerp afgeleverd: zacht wanneer het kan, hard wanneer het echt moet.
Zo worden de stedelijke zones geaccentueerd met een golfdempende uitbouw (GDU-dijk) en krijgen de residentiële zones een groen karakter door de grasdijk. De hoofdbouwstenen van deze grasdijk zijn eigen aan onze Belgische kust: zand en helmgras. Een goed ge-engineerde vorm van deze gecontroleerde duin samen met de wortelgroei van het helmgras zorgt voor een beschermings- en belevingsgordel. Een mooi voorbeeld van een natuurgebaseerde oplossing. Een ontwerp dat volledig strookt met het vernieuwde masterplan kustveiligheid van de maritieme dienst kust (MDK).
Door te werken met de materialen eigen aan de streek is dit ontwerp in uitvoering tot 1/7 goedkoper dan de traditionele grijze zeedijk. Er kan trots gezegd worden dat door verschillende informatiemarkten met bevolking, toeristen, handelaars dit ontwerp geen enkele valabele klacht heeft mogen ontvangen. Na verschillende informatiemarkten stuurden burgers zelfs tips en was er een engagement gecreëerd ten opzichte van de grasdijk. Iedereen zag de voordelen;
- door de bredere groene beschermingsgordel kunnen lopers, wandelaars vroeger op de dag genieten van de zon,
- door de aanleg van een kleischelpenwandelpad kunnen oudere mensen of mensen die minder te been zijn ten volle genieten van de rust,
- door de aanplant van de helmgrassen kwamen nieuwe fauna en flora op onze zeedijk.
Het extra aantal bezoekers deed ook de horeca heropleven: de omzet van sommige horecazaken verdubbelde. De vastgoedwaarde van de gebouwen in de eerste lijn steeg met ongeveer 44,9% (bron notarisbarometer).
In overleg met de gemeente hebben horeca-uitbaters zich verzameld en samen gezorgd dat deze nieuwe zeedijk gepaard ging met uniforme terrassen, met dezelfde look-and-feel als de zeedijk. Dit knap staaltje schrijnwerk werd gemaakt door een lokale timmerman.
Een deel van de stormmuur ter hoogte van het Rauschenbergplein werd dan weer omgevormd tot een 50 meter lange bank. Dit knap staaltje techniek en architectuur vervult een functie als “kustberschermend”, maar is ook een ontmoetingsplaats voor bewoners en toeristen.
