Projectomschrijving
Problematiek vroegere situatie: Het perceel waar het Educatief Toegangspaviljoen is gebouwd, is gelegen in het Provinciaal domein Palingbeek bereikbaar via de Palingbeekstraat, een lange lineaire toegangsweg voor het domein, eindigend in een parking. Heel veel losse bezoekers komen het domein centraal binnen via de oude vertrouwde ingang aan de Palingbeekstraat en parkeren hun wagen op de hoofdparking. Tot voor kort was er nog geen ‘ontvangstplein’ waardoor bezoekers min of meer op een kruispunt terecht kwamen van verschillende wegen nabij de bestaande cafetaria van het domein. De cafetaria wordt in concessie uitgebaat en de uitbater woont ook in het complex. Bij het aankomen op het natuurdomein bij de Palingbeekstraat, toont zich de conciërgewoning uit de jaren ‘70 direct vanuit zijn meest private zijde. Het zichtbaar zijn van de huidige slaapvertrekken en het slecht leesbare geheel maken het erg moeilijk deze zijde van het domein als volwaardige inkomzijde te verstaan. Het cafetariagebouw definieert deze plek op een dusdanige overheersende manier waardoor het verwelkomen en informeren van de neutrale bezoeker geen evidentie is. Omdat deze plek een belangrijk kruispunt is in het provinciedomein stonden hier veel infodragers en wegwijsborden waardoor het geheel een verwarrende en slordige indruk gaf.
RUIMTELIJKE CONTEXT VAN DE WERKEN:
Het paviljoen tov de aanwezige cafetaria en de integratie van het paviljoen in de omgeving: Het ontbreken aan privacy voor de woning en privé-tuin aan de cafetaria en het verwarrende kruispunt van wandelpaden aan de inkom van het domein zijn twee problemen die dringend moesten aangepakt worden. Het project beoogt deze twee elementen in 1 beweging op te lossen. Het paviljoen beschermt de huidige constellatie van de woning door deze een afgeschermde zone toe te kennen. Het gebouwtje ‘camoufleert’ als het ware het privé-gedeelte van de cafetaria. Tegelijkertijd vormt het dak een duidelijk gebaar naar de ruimere omgeving als een inkomgebaar en een punt van informatie over zowel de WOI achtergrond als de rijkheid van fauna en flora die het domein te bieden heeft. Het dak heeft verschillende lagen van interpretatie. Van ver is het een gezicht voor het gebied, maar onder het dak is het een statische ruimte die een centrum heeft. Op een speelse en veelzijdige manier zal het ensemble informatie tonen. Zowel kinderen als volwassenen worden gesensibiliseerd voor de karakteristieken en de schoonheid van het gebied.
De concrete werken zijn:
• Het dichten van de huidige beekconstructie met de overlopen van de bestaande waterputten van de conciërge-woning.
• Het maken van een nieuwe infiltratievoorziening die de bestaande waterhuishouding in zich opneemt, regenwater opvangt en uitmondt in een natuurlijke waterbehandeling (wadi).
• Het optrekken van een nieuw Educatief toegangspaviljoen voor domein Palingbeek:
- Funderingszolen op steenslag om een zo klein mogelijk ecologische voetafdruk te kunnen halen en een zo ondiep mogelijk funderingsconcept.
- Houtskeletconstructie uit een lokale houtsoort met waterdichting in metaal en bitumen.
- Stabiliteit met houten beplating.
• De positionering van het nieuwe toegangspaviljoen behoudt de volledige rijbreedte en hoogte van de originele toestand om toegankelijkheid voor leveringen en onderhoudsvoertuigen te garanderen. Tevens is de toegang voor de brandweer naar de achterzijde van de cafetaria op die manier gegarandeerd.
• De markeringen aangeduid in geel op het kruispunt tussen de Palingbeekstraat en de padstructuren krijgen een nieuwe plaats:
- Het bestaande hydrant bij de toevoer van het water blijft toegankelijk.
- De wegmarkering nodig voor een veilige verkeerssituatie wordt behouden
- De markeringen voor wandelwegen krijgen een duidelijke nieuwe plaats op het infopunt.
- De markeringen die gaan over het documenteren van het natuurgebied krijgen een nieuwe plaats op het infopunt.
AANPAK
Er wordt een open overkapping in hout voorzien met een beperkte binnenruimte als ontvangsplaats voor groepen en individuele bezoekers. De binnenruimte is ongeveer 9m lang en 3m breed. Het volledige onthaalpunt heeft een lengte van 42 meter. Op de wanden wordt aan de ene zijde – die loopt naar de Oude Vaart- het verhaal geschetst van de verschillende pogingen om de Oude Vaart te overbruggen. Aan de andere zijde – langs de weg die loopt naar het Astrolab en NME-centrum- wordt info gegeven over de streekhistoriek (het Kasteel, de Molen, de oude boerderijen…) en de natuurwaarden (het Oude Bos, de ‘big five’ van dierenpopulatie…). Het uitgangspunt bij het ontwerp van het Educatief toegangspaviljoen was een zo groot mogelijke publiek te bereiken en te informeren, zonder daarbij het prachtige beeld van het domein, getypeerd door de interessante dialoog tussen de relicten uit WOI en de veelzijdige bebossing en begroeiing gecombineerd met de topografie en de aanwezigheid van de Oude Vaart, aan te tasten.
In weekends of in vakantieperiodes, wanneer het bezoekersaantal het groots is, kan het Educatief toegangspaviljoen aan de cafetaria ideaal zijn om wandelaars op te vangen in het begin van hun wandeling. Daar krijgen ze de kans info te zoeken op de digitale schermen of losse folders te vinden aan de stand, eventueel een tentoonstelling over de Dode Vaart Ieper-Komen en WO I te bekijken voor men aan de wandeling begint, er kan een seizoensgebonden ontdekhoek gemaakt worden, of man kan juist even rusten en napraten na de wandeling.
Deze ruimte biedt een alternatief aan de wandelaars die niet onmiddellijk willen binnengaan in de cafetaria om iets te drinken.
Op weekdagen in schoolperiodes, wanneer er meer publiek naar het NME en de milieuboerderij trekt, vormt het toegangspaviljoen een beginpunt van wandelingen met schoolgaande jeugd onder begeleiding van gidsen. Verschillende educatieve pakketten maken de link naar het ‘Oud Bos’ achter de cafetaria, dus het is heel interessant daar de wandelingen met kinderen te starten. In het toegangspaviljoen kunnen de leerlingen informatie krijgen a.d.h. van infoborden. Het paviljoen fungeert als onverwarmde en overdekte picknickruimte of schuilmogelijkheid voor wandelaars en schoolgroepen tijdens de doortocht door het domein, voor publiek sanitair… Het paviljoen ligt ook dichtbij de speelweide, waar in het pauzemoment wat kan gespeeld worden, voor men verder gaat wandelen. Er is een afgesloten ruimte voorzien voor het (veilig) achterlaten van rugzakjes en jasjes… dit door een gedeelte van het toegangspaviljoen af te sluiten in de vorm van een kastenwand.
VISIE VAN DE ARCHITECT SCHENK-HATTORI OP DE OPDRACHT
Een architecturaal element kan hier enkel als baken fungeren wanneer het zowel het gebouwde als het landschappelijke optimaal begrijpt en interpreteert. Hoe genereren we een Baken dat zijn landschap begrijpt? Zoiets kan enkel dan ontstaan wanneer een element de schaal aanneemt van het landschap, waardoor dit element tot zowel de locale contextuele elementen als de wijdere betekenis van het landschap kan spreken. Zoals de toren van het Brugse Belfort spreekt tot de stad en daarbuiten, zo dient het toegangspaviljoen te spreken om de huidige problematiek om te zetten tot een echt potentieel. Het neemt de onduidelijkheden van het landschap weg door zich te positioneren op de caesuur tussen agrarisch en bosgebied, en veruiterlijkt deze grens. Het is een grens maar ook een deel van een wandelpad, een machine die het landschap op een andere manier toont en de beboste en open gebieden duidelijker uitspreekt waardoor een leesbaar toegangsmoment ontstaat.
Door zijn architectuurtaal denkt het na over het thema van het natuurgebied en zijn geschiedenis en zoekt het overeenkomsten met de geschiedenis, de reeds bestaande infrastructuren en overige gebouwen. (bruggen, andere paviljoenen zoals The Bluff, wandelpaden, ... ) De kaststructuur is een kader voor informatie waar zowel kinderen als volwassenen op een vrolijke en ontdekkende manier informatie kunnen verkrijgen over de omgeving.
Technische innovatie
1. Innovatie op vlak van structuur
Gebruik van een schijnbaar lichte houten structuur, bestaande uit ingenieus geassembleerde portieken uit massieve houten balken die een licht houten dak dragen. De houten balken en kolommen klikken als een meccano in elkaar, met een minimum aan mechanische verbindingen. Er werd gestreefd naar een zo groot mogelijke ambachtelijke manier van construeren, geen hightech voor dit gebouwtje, uit respect voor de natuur en de oorlogssite. Door het gebruik van driehoeken in de opbouw van de portieken zijn de structuurelementen stevig en zelfdragend, maar ogen toch zeer licht en transparant.
2. Esthetiek en inpassing in de omgeving
Het Educatief Toegangspaviljoen is op schaal van de omgeving gebouwd, uit natuurlijke materialen en in evenwicht met de bomenlaan die zich in het verlengde van het gebouw uitstrekt. Het ritme van de portieken is als het ritme van de bomen langs de weg. De lichte overkapping biedt beschutting, net als de kruin van de boom bescherming biedt aan de wandelaar. Het licht valt door de bovenkant van de wand doorheen de structuur en werpt een speelse schaduw op het pad, net zoals de bladeren van de bomen aan de overkant van de weg een spel van licht en schaduw spelen. Het paviljoen spiegelt zich als het ware met het bos en wordt er één geheel mee.
3. Implementatie van zwaar naar onzichtbare infrastructuur
De houten portieken uit massief hout zijn duidelijk aanwezig en bepalen het ritme en de draagkracht van de gaanderij. De wand lijkt een lichte invulstructuur, hij is niet doorgetrokken tot tegen het dak zodat een strook licht en lucht zichtbaar blijft. Toch schuilen achter deze lichte wand een aantal functies die bij eerste benadering van het gebouw niet zichtbaar zijn. Door de onderlinge afstand van de portieken ontstaan tussenruimtes die functioneel worden ingevuld. Het verbreden van de achterwand zorgt voor vrijwel onzichtbare lokalen die zich aan de binnenzijde van het L-element bevinden: een gidsenlokaal, berging voor lockers om klein materiaal te bergen, ‘kamertjes’ waar specifieke info wordt gegeven over bepaalde natuurthema’s…
4. Site management
Het Educatief Toegangspaviljoen heeft als functie de toevallige bezoeker te informeren en te leiden naar interessante plekken op het domein. Anders dan in het bemande infopunt aan het NME-centrum aan de rand van Provinciedomein De Palingbeek, wordt de info hier niet via papieren folders of mondelinge uitleg van een centrummedewerker gegeven, maar de informatie over het domein wordt meegegeven door bedrukking op de houten panelen van de wand. De info is in zeefdruk aangebracht op het hout, is dus heel discreet aanwezig, maar prikkelt toch de nieuwsgierigheid van de bezoeker.
De info is gelaagd aangebracht; beperkte info op de buitenkant van de deurpanelen, meer gedetailleerde info als men de deur opent en in het achterliggend ‘kamertje’ vindt men uitgebreide tekst en illustraties over de thema’s van het domein; de geschiedenis van de molen, van het landhuis, het zware oorlogsverleden van de plek, info over de big five- de vijf grote diersoorten die een habitat vinden op het domein. Er zijn ook speelse elementen ingewerkt, op niveau van de kinderen: een molen die men kan laten draaien en die energie opwekt en de verlichting in de kijkkastjes doet oplichten, een bootje die de verschillende hindernissen op de Oude Vaart moet overwinnen… Zo probeert het Educatief Toegangspaviljoen boeiende info te geven voor alle verschillende doelgroepen, zowel voor de kinderen die speels wat willen ‘ontdekken, als voor de toevallige bezoeker die wat oppervlakkige info zoekt, als voor de meerwaardezoeker die uitgebreide info zoekt.
Duurzaamheid
1. Sociale en ethische aspecten
Het Paviljoen is een ontmoetingsplaats en rustplaats voor verschillende groepen uit de samenleving. Schoolkinderen, toevallige wandelaars, meerwaardezoekers, gidsen, natuurliefhebbers… Het gebouwtje stimuleert het samen ‘ontdekken’, het bevordert het praten over wat er op het domein gebeurt en het uitwisselen van ervaringen. Het stimuleert tot kennisdeling en kennismaking… Door het strategisch plaatsen van het Paviljoen, wordt de privétuin en -slaapvertrekken van de woning aan de cafetaria discreet afgeschermd van het pad. Dit was al jaren een hekel punt voor de uitbater van de cafetaria, dat hij absoluut geen privacy had door de vele wandelaars die langs de achterzijde van de woning flaneerden. Het Paviljoen vormt een subtiele scheiding tussen openbare ruimte en private ruimte.
2. Gebruik producten/concepten met hogere energieprestaties
Het gaat hier over een buitenruimte, dus werden geen specifieke eisen gesteld naar energieprestaties. Voor de verlichting die werd geplaatst om het Toegangspaviljoen bij avond bij te lichten, is ledverlichting gekozen.
3. Milieucertificering
a. Structuurelementen
De structuurelementen zijn opgebouwd uit massief hout Europese DOUGLAS, autoclaaf behandeld en gesorteerd op effectieve sterkte en kwaliteit C24 + uitdrukkelijk spintvrij met klimaatklasse 2 en verduurzaming volgens procedé A4, tolerantieklasse 2. De autoclaaf methode wordt gebruikt voor het brandvertragend maken van hout. Het hout wordt daarbij onder hoge druk brandvertragend geïmpregneerd. Doordat de het hout wordt vacuüm getrokken in een speciale tank komen de poriën in hout maximaal open te staan en kan een maximale hoeveelheid aan brandvertragend impregneermiddel worden opgenomen. Middels de autoclaafmethode worden op eenvoudige wijze de hoogste normeringen gehaald. Door deze behandeling wordt het geïmpregneerd hout, of verduurzaamd hout, langdurig beschermd tegen aantasting door schimmel, insecten en bacteriën. Verder heeft Douglas hout in vergelijking met geïmpregneerd tuinhout een betere natuurlijke duurzaamheid, terwijl tuinhout moet worden verduurzaamd met stoffen die belastend zijn voor het milieu. Douglas hout is daarom ook geclassificeerd in een hogere duurzaamheidsklasse dan andere naaldhoutsoorten.
b. Plaatmateriaal
Het plaatmateriaal gebruikt voor de wanden en bedrukte panelen zijn OKOUME, WBP plaat klasse 3, verlijmingsklasse 3. Verduurzamingsbehandeling= schimmel & insecticide & anti-termiet. Okoume multiplex is een houten plaat welke speciaal is ontwikkeld voor buitentoepassingen. De multiplex plaat is WBP (Water Boiled Proof) en exterieur verlijmd. Door deze speciale verlijming heeft okoume watervaste en vochtbestendige eigenschappen. Gecombineerd met de bewerkbaarheid van hout en de prijs, is okoume zeer geliefd in de bouw voor het renoveren en verbouwen van diverse buitentoepassingen: gevels, dakranden, boeiboorden, dakoverstekken, carports, luifels en nog veel meer. De plaat is breed inzetbaar.
4. Reproduceerbaarheid & duurzaam beheer van kosten
Voor reproduceerbaarheid moet aan twee kenmerken zijn voldaan: het proces moet herhaalbaar zijn & het resultaat moet hetzelfde zijn > het Educatief Toegangspaviljoen is opgebouwd als een meccano, met minimale mechanische verbindingen en zonder verlijmen van de structuurelementen. Elke portiek kan eenvoudig uiteen gehaald worden tot de basis-balken en -kolommen en kan zonder probleem opnieuw op een andere plaats worden geassembleerd. Het hout is zodanig behandeld dat het zeer lange tijd kan meegaan.
Hout is natuurlijk, hernieuwbaar, oneindig beschikbaar en heeft een lange levensduur. Duurzaam bosbeheer zorgt goed voor flora en fauna en voor de mensen die van het bos afhankelijk zijn. Door meer hout te gebruiken, slaan we meer CO2 op. Door hout te oogsten uit duurzaam beheerde bossen, verdwijnen deze niet, maar groeien ze juist.
5. Bevordering van zachte mobiliteit
Het Educatief Toegangspaviljoen staat centraal op het domein, op het kruispunt van de belangrijkste wandelpaden in het domein. Op dit kruispunt van wandelpaden komen de mensen samen, rusten ze uit, praten samen, ontdekken samen… De info die meegegeven wordt op de panelen en in de informatieve ruimtes achter de wand, prikkelen de nieuwsgierigheid van de bezoeker om meer dingen te ontdekken. De verschillende facetten van het domein worden prachtig geïllustreerd en nodigen uit tot verdere exploratie; de boeiende geschiedenis van de Oude Vaart, de aanwezigheid van gevarieerde fauna en flora, de tragische oorlogsgeschiedenis van de site
Originaliteit
In de architectuuropdracht was gevraagd een onbemand infopunt te ontwerpen. De architect is zeer creatief met deze opgave omgegaan en heeft het infopunt een meerwaarde gegeven van rustpunt, ontmoetingsruimte, bergruimte, gidsenlokaal… Daarnaast heeft hij in één beweging ook de problematiek van de privacy voor de cafetaria-uitbater opgelost.
Zoals de architectuurcriticus Koen Van Synghel het beschrijft: “Het paviljoen is in feite niet veel meer dan een scherm dat om een bestaand restaurant geplooid is. Niet alleen onttrekken de twee wanden het zicht op de ongelukkige achterkant van het restaurant, ze begeleiden ook de kruising van twee paden en versterken de toegang tot het domein.’
